Borsa terimleri yeni yatırımcıların kafasını karıştırıyor olabilir. “Volatilite”, “kısa pozisyon”, “uzun pozisyon” vb. birçok kelime yatırım dünyasına giriş yaptığınız an karşınıza çıkacak terimlerden yalnızca birkaçı.
“Borsaya girmeyi düşünüyorum ama bahsedilenlerden hiçbir şey anlamıyorum.” diyen yeni yatırımcıların kafa karışıklığını bir nebze azaltacağımız bu içerikte, her yatırımcının öğrenmesi gereken temel terimlerden bahsedeceğiz.
Öncelikle “Borsa nedir?” sorusunun cevabını verelim.
Borsa, devlet tarafından düzenlenen kurallar eşliğinde, hisse senetleri vb. finansal araçların ticaretinin yapıldığı yerdir. Daha basit bir anlatımla, borsa belirli saatlerde işlem gören finansal bir pazar yeridir.
Elektronik bir sistemle çalışan borsa, belirli varlıklar için herkese açık, düzenli ve adil bir ticaret imkânı sağlar.
Özetlemek gerekirse, borsanın ticareti yapılmak istenilen yatırım aracı için düzenlenmiş bir piyasa olduğunu söyleyebiliriz.
Peki borsa nasıl çalışır?
Hisse senetleri, arz ve talebe göre belirlenmiş fiyatlarla, belirli saatler arasında açık kalan borsada işlem görür. Bu işlemler açık artırma mantığıyla gerçekleşir.
Bir hisse senedini, alıcı en düşük seviyeden almak, satıcıysa en yüksek seviyeden satmak ister. Aracı firmalar ile bir araya gelen alıcı ve satıcılar anlaşılan fiyattan alım ve satım işlemlerini gerçekleştirir.
Fiyatlar arz ve talebe göre belirlendiğinden dolayı, hisse fiyatlarında gün içinde iniş çıkışlar görülür.
Temel kavramlarla başlayalım:
- Menkul Kıymet: Hisse senetleri, tahviller ve bonolar gibi yatırım aracı olarak değerlendirilen ve taşınabilir kıymetli evraklara verilen isimdir.
- Hisse Senedi: Belirli bir şirketin hisselerine sahip olan ortakların paylarını ifade eden resmi bir belgedir. Hisse senetleri, sahiplerine şirket kârlarından pay alma, şirket işlerinde oy kullanma gibi haklar verir.
- Temettü: Bir şirketin ortaklarına dağıttığı kâr payıdır.
- Borsa Endeksi: Dow Jones, Nasdaq, S&P500, Ftse ve BİST 100 ve BİST 30 gibi borsa endeksleri, hisse senetlerinden oluşan ve bu hisselerin değişik oranlarla dikkate alınarak hesaplanan bir değerdir. Bu hisselerin her birinin endeksteki payı birbirinden farklıdır. Borsa endekslerine, Dow Jones, Nasdaq, S&P500, Ftse ve BİST 100 ve BİST 30 gibi endeksler örnek verilebilir.
- Piyasa Değeri: Bir varlığın veya şirketin finansal piyasadaki değerini tanımlayan kavramdır. Bir şirketin dolaşımdaki hisse sayısının mevcut piyasa fiyatıyla çarpılmasıyla hesaplanır.
- Portföy: Hisse senetleri, tahviller vb. çeşitli yatırım araçlarıyla oluşturulmuş finansal yatırımların kombinasyonudur.
- Bid: Yatırımcıların bir finansal varlığı almayı kabul ettiği teklif fiyatıdır.
- Lot: Hisse senetlerinin işlem birimine verilen isimdir. Örneğin, Bir lot, bir adet hisse senedi anlamına gelmektedir.
- Açılış Fiyatı: Piyasa işleme açıldığında işlem görülen ilk fiyat düzeyidir.
- Kapanış Fiyatı: Piyasa işleme kapandığında işlem görülen son fiyat düzeyidir.
- Harka Arz: Özel bir şirketin, hisselerini ilk kez halkın satın alımına açarak, borsada işlem görmeye başlatması anlamına gelir.
- Ayı Piyasası (Bear Market): Fiyatlarda düşüş görülen piyasaya denilir.
- Boğa Piyasası (Bull Market): Fiyatlarda yükseliş görülen piyasaya denilir.
- Emtia: Gümüş, altın, bakır petrol, doğal gaz ve pamuk gibi ticari mal kategorisinde olan ve piyasalarda işlem gören ürünlere denir.
Yatırım stratejilerine yönelik terimler:
- Uzun Pozisyon: Bir varlığın değerinin artacağını varsayarak satın alınması sonucu elde edilen pozisyon.
- Kısa Pozisyon: Bir varlığın fiyatının düşeceğini varsayarak, o varlığın ödünç alınması sonucu elde edilen pozisyon.
- Günlük İşlem (Day Trading): Aynı gün içerisinde alım-satım yapmaya dayalı strateji.
- Spekülasyon: Bir finansal varlığın gelecekte geleceği değere yönelik beklentiyle alınması ya da satılmasıdır.
- Çapraz İşlem (Cross Trade): Finansal piyasalarda gerçekleşen bir işlemde alıcı ve satıcının aynı kişi olması durumudur.
- Kaldıraç: Yatırımlardan elde edilen kârın daha da artırılması adına borç kullanımını gerektiren bir yatırım stratejisidir.
Analiz terimleriyle devam edelim:
- Temel Analiz: Finansal tablolar ve şirket haberleri yardımıyla bir şirketin durumunu ve potansiyelini analiz etmeye yarayan analiz türüdür.
- Teknik Analiz: Bir finansal varlığın fiyatı ve hacmi gibi verilerini kullanarak, grafikler yardımıyla gelecekteki fiyat hareketlerini tahmin etmeye yarayan analiz türüdür.
- Destek Seviyesi: Bir finansal varlığın fiyatının düşmesine engel olduğu düşünülen fiyat seviyesi.
- Direnç Seviyesi: Bir finansal varlığın fiyatının yükselmesine engel olduğu düşünülen fiyat seviyesi.
- Volatilite: Bir finansal varlığın belirli bir zaman içerisinde fiyat düzeyinde görünen dalgalanmalardır.
- Formasyon: Bir varlığın fiyat grafiğinde belirli şekillerin oluşması sonucu meydana gelen görünümlere verilen isimdir.
- İndikatör (Teknik Göstergeler): Geçmişteki verilerin analiz edilmesi sonucunda geleceğe yönelik fiyat tahminlemesi yapmak adına kullanılan teknik analiz araçlarına verilen isimdir.
- Trend Çizgisi: Bir varlığın fiyatının genel eğilimini gösteren çizgiye verilen isimdir.
Borsada verilen emir tiplerine yönelik terimler:
- Emir: Borsalar üzerinde verilen alım ve satım komutlarına verilen isimdir.
- Limit Emri: Bir finansal varlığın önceden belirlenmiş bir fiyattan alınması ya da satılması için verilen emirdir.
- Stop-Loss Emri: “Kaybı durdur” anlamına gelen stop-loss emri, bir finansal varlığın yatırımcının daha önce belirlediği bir fiyat noktasına ulaştığında satılması için verilen satış emridir.
- Stop-Limit Emri: Yatırımcıların kayıplarını sınırlamaya veya kârlarını korumaya yarayan emir tipidir.
Finansal ürünlere yönelik terimlerle devam edelim
- Türev Ürünler (Derivatives): Yatırımcının bir varlığın fiyatının gelecekteki değerine yönelik öngörüsü dolayısıyla genellikle iki taraf arasında gerçekleştirilen işlemlerdir. Bazı türev ürünler şunlardır:
- Futures: Bir finansal varlığın, gelecekteki bir tarihte bugün anlaşılmış olan bir fiyat üzerinden alınması ya da satılması için yapılan anlaşmalardır.
- Forward: Vadeli yatırım sözleşmesi olarak bilinen forward, bir finansal varlığın ileri bir tarihte önceden belirlenmiş olan değerden teslim edilmesi adına yapılan sözleşmedir.
- Swap: İki taraf arsında yapılan swap sözleşmeleri, değerleri eşit olan iki varlığın takas edilmesi işlemidir.
- Opsiyon: Belirlenmiş bir vade içerisinde, bir varlığı önceden belirlenmiş bir fiyattan satın alma ya da satma hakkının elde edildiği sözleşmedir.
- Alım opsiyonu: Bir varlığı belirli bir fiyattan alma hakkıdır.
- Satım opsiyonu: Bir varlığı belirli bir fiyattan satma hakkıdır.
- Tahvil: Devletin ya da bir özel şirketin, borçlanmak amacıyla çıkardığı ve belirli bir faiz oranıyla yatırımcılara sattığı borçlanma aracıdır.
- Bono: Belirli bir vadede nominal değeri üzerinden faiz ödeyerek geri alınan kısa vadeli borçlanma araçlarıdır.
- Repo: Hazine bonosu veya devlet tahvili gibi kısa süreli bir menkul kıymetin, belirli bir dönem sonunda satıcısı tarafından geri alınması sözüyle satışıdır.
- Ters Repo: Bir finansal varlığın belirli bir süre için satın alınması ve daha sonra geri satılması işlemidir.
- Eurobond: Bir ülkenin ya da kurumun kendi ulusal para birimi değil, başka bir para birimi üzerinden ihraç ettiği menkul kıymetlerdir
Borsaya girecek kişilerin mutlaka bilmesi gereken borsa terimlerini derlediğimiz bu içerikte, yatırımcıların borsa macerasında yollarını bir nebze olsun aydınlatmayı amaçladık. İçeriğimizin bir yatırım tavsiyesi anlamına gelmediğini hatırlatmış olarak içeriğimizi burada noktalayalım.
İlginizi çekebilecek diğer içeriklerimiz:
